Της Ντόρας Γιαννάκη,
Εμπειρογνώμονα Πολιτικών
Ασφάλειας & Δικαιοσύνης,
Μέλους του Δ.Σ. του Κέντρου
Μελετών Ασφάλειας
Η κοινοτική αστυνόμευση συνιστά σήμερα ένα από τα κυρίαρχα πρότυπα αστυνόμευσης, το οποίο εφαρμόζεται με ιδιαίτερη επιτυχία σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου, ιδίως στον αγγλοσαξωνικό χώρο. Ειδικότερα, το μοντέλο της κοινοτικής αστυνόμευσης βασίζεται στην ιδέα της συμμετο-
χικής αντεγκληματικής πολιτικής. Αποσκοπεί, αφενός, στην εδραίωση σχέσεων αμοιβαίας
εμπιστοσύνης ανάμεσα στο κοινό και την αστυνομία –και κατ’ επέκταση, στην αλλαγή της εικόνας της αστυνομίας από μηχανισμό καταστολής σε οργανισμό παροχής και κοινωνικών υπηρεσιών. Στοχεύει, αφετέρου, στη μείωση των αισθημάτων ανασφάλειας και φόβου των πολιτών σε τοπικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, επιστρατεύει μεθόδους «ήπιας αστυνόμευσης», υιοθετώντας πρακτικές που βασίζονται στην πειθώ, στον διάλογο και στην διαντίδραση με τις τοπικές κοινότητες. Στη χώρα μας έχουν γίνει διάφορες απόπειρες εφαρμογής της κοινοτικής αστυνόμευσης κυρίως μέσω του μέτρου του «Αστυνομικού της Γειτονιάς» (ΑτΓ). Πιο συγκεκριμένα, το μέτρο εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 2003 και ξανά το 2010. Μολονότι και στις δύο περιπτώσεις τα αποτελέσματα από την
λειτουργία του ΑτΓ υπήρξαν θετικά, τελικά, για διάφορους λόγους, το μέτρο ατόνησε και σταδιακά οι αστυνομικοί αποσύρθηκαν από τις γειτονιές. Μια πιο πρόσφατη απόπειρα εφαρμογής του μέτρου ξεκίνησε πριν από μερικούς μήνες, τον Μάρτιο του 2015, αρχικά σε πιλοτικό επίπεδο σε επιλεγμένα Αστυνομικά Τμήματα στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια και σε άλλες περιοχές της
χώρας. Μάλιστα, στο πλαίσιο αυτό και για την περαιτέρω υποστήριξη του μέτρου, συστάθηκε και Ειδική Επιτροπή υπό την προεδρία της καθηγήτριας Χριστίνας Ζαραφωνίτου. Η Ειδική Επιτροπή, η οποία απαρτιζόταν από επιστήμονες και πρώην στελέχη της ΕΛ.ΑΣ, σε κλίμα αγαστής συνεργασίας με την αρμόδια διεύθυνση του Αρχηγείου, κατέθεσε τον περασμένο Ιούλιο εκτενές πόρισμα με ανα-
λυτικές προτάσεις προκειμένου αυτή τη φορά να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του μέτρου. Οι προτάσεις αυτές αφορούσαν μια ευρεία γκάμα θεμάτων, από την οργανωτική δομή, τις αρμοδιότητες του ΑτΓ, την γεωγραφική και αριθμητική εφαρμογή του μέτρου, μέχρι την διαδικασία επιλογής του προσωπικού, την εκπαίδευση, το ωράριο εργασίας, τον εξοπλισμό και τις διαδικασίες αξιολόγησης του ΑτΓ. Αποκλειστική απασχόληση Δυστυχώς και αυτή τη φορά, παρά την καλή προετοιμασία και τα ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά αποτελέσματα από την επανενεργοποίηση του μέτρου – τα οποία αναγνωρίστηκαν με δημόσιες ανακοινώσεις από το ίδιο το Αρχηγείο αλλά και από τις τοπικές κοινωνίες και τα ΜΜΕ –, το τελευταίο διάστημα ο «Αστυνομικός της Γειτονιάς» έχει εισέλθει σε αρ-
νητική τροχιά. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται να υπάρχουν περιοχές στις οποίες το μέτρο είτε υπολειτουργεί είτε δεν λειτουργεί σχεδόν καθόλου, αφού από το σύνολο των αστυνομικών που έχουν διατεθεί για την κοινοτική αστυνόμευση αξιοποιείται σε καθημερινή και εβδομαδιαία βάση μόνο ένας μικρός αριθμός τους. Μάλιστα, παρά την πρόταση-σύσταση της Ειδικής Επιτροπής για αποκλειστική απασχόληση των ΑτΓ σε καθήκοντα κοινοτικής αστυνόμευσης, εκφράζονται ήδη πολλά παράπονα από το προσωπικό για απασχόλησή τους και σε άλλα (ή μόνο σε άλλα) καθήκοντα, όπως σε φύλαξη στόχων, ανακατανομή κρατουμένων, εποχούμενες περιπολίες (με περιπολικά) και, επιπρόσθετα, σε οποιαδήποτε «αγγαρεία» των αστυνομικών τμημάτων. Οπωσδήποτε, κατανοεί κανείς ότι οι σημαντικές ελλείψεις σε στελεχιακό δυναμικό αναγκάζουν ορισμένες φορές τους διοικητές των αστυνομικών τμημάτων να «θυσιάζουν» τις υπηρεσίες κοινοτικής αστυνόμευσης προ-
κειμένου να εξυπηρετηθούν άλλες, πιο «επείγουσες», ανάγκες. Ωστόσο, αυτή η πρακτική δεν θα πρέπει να οδηγήσει – για άλλη μια φορά – σε φαλκίδευση του ίδιου του θεσμού. Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχία του μέτρου δεν θα εξαρτηθεί μόνο από την αποκλειστική χρησιμοποίηση των ΑτΓ σε υπηρεσίες κοινοτικής αστυνόμευσης. Χρειάζεται, επιπλέον, να υπάρξει και μια σταθερότητα του προσωπικού της κοινοτικής αστυνόμευσης στον χώρο και στον χρόνο. Και τούτο διότι μόνο με την παραμονή των ΑτΓ στον ίδιο τόπο δράσης για ένα εύλογο χρονικό διάστημα (π.χ. για 2-3 έτη) μπορεί να καταστεί δυνατή η δημιουργία σταθερών και διαρκών διαπροσωπικών επαφών μεταξύ της αστυνομίας και των τοπικών κοινοτήτων. Τέλος, είναι απαραίτητο να επιδιωχθεί μια καλύτερη αντιπροσώπευση του πληθυσμού στο προσωπικό της κοινοτικής αστυνόμευσης διότι έτσι μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω η νομιμοποίηση της αστυνομίας. Ειδικότερα, θεωρείται σκόπιμη η χρησιμοποίηση περισσότερων γυναικών στην εφαρμογή του μέτρου του ΑτΓ – να σημειωθεί ότι η συμμετοχή των γυναικών στο μέτρο είναι μηδαμινή σήμερα – το προφίλ των οποίων φαίνεται να
είναι ιδιαίτερα συμβατό με τους στόχους της κοινοτικής αστυνόμευσης, αφού όπως έχουν δείξει διεθνείς έρευνες οι γυναίκες διαθέτουν καλύτερες επικοινωνιακές και διαπροσωπικές δεξιότητες, εμπλέκονται σε λιγότερα περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας σε σύγκριση με τους άντρες συναδέλφους τους, ενώ – επιπλέον – συμβάλλουν στην μείωση της επιθετικότητας των ανδρών αστυνομικών όταν περιπολούν μαζί. Με βάση το ίδιο σκεπτικό, κατά την εφαρμογή του μέτρου του ΑτΓ θα μπορούσαν σε πιλοτική βάση και σε πολύ συγκεκριμένες περιοχές να αξιοποιηθούν και
άτομα από μειονοτικές ομάδες (όπως Πομάκοι, Ρομά, κλπ.). Διάττοντας αστέρας; Όλα όσα αναφέρθησαν παραπάνω αποτελούν μερικά μόνο από τα ζητήματα που χρειάζεται να προσεχθούν προκειμένου να υποστηριχθεί ο ΑτΓ. Όπως όμως υπογραμμίστηκε και νωρίτερα, το πόρισμα της Ειδικής Επιτροπής αποτελεί έναν πληρέστερο οδηγό προς την κατεύθυνση αυτή. Σε κάθε περίπτω-
ση, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι μετά τις δυο προηγούμενες αποτυχημένες απόπειρες εφαρμογής και παγίωσης του ΑτΓ, ελλοχεύει ο κίνδυνος της μόνιμης απαξίωσης του μέτρου στα μάτια των πολιτών. Η πρακτική του «ράβε-ξήλωνε» με τον Αστυνομικό της Γειτονιάς μπορεί να αποβεί διπλά επιβλαβής: τόσο για το μέλλον της κοινοτικής αστυνόμευσης στη χώρα μας αφού ο ΑτΓ κινδυνεύει
να καταγραφεί στη συνείδηση του κόσμου ως «διάττοντας αστέρας», όσο και για τις σχέσεις αστυνομίας-κοινωνίας αφού οι πολίτες νιώθουν απογοητευμένοι από τις υποσχέσεις που τους δόθηκαν αλλά δεν τηρήθηκαν σε βάθος χρόνου. Υπάρχει ακόμη χρόνος, αν και όχι απεριόριστος, για να διασωθεί ο ΑτΓ. Το ερώτημα είναι αν μας ενδιαφέρει πραγματικά η σωτηρία του.
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου